“CO-vergiftiging komt vaker voor dan je denkt. Ga voor CO-vrij”

De term ‘sluipmoordenaar’ is volgens Lieuwe de Witte een terechte bijnaam voor Koolmonoxide (CO). “CO is onzichtbaar, kleurloos en je ruikt het niet. Toch kan dit gas ongemerkt een heleboel schade aanrichten in je lichaam. Koolmonoxide beperkt de opname van zuurstof. Het heeft een verstikkende werking. De eerste symptomen zijn hoofdpijn, misselijkheid en flauwte, maar bouwt de dosis zich op, dan kan koolmonoxide de dood tot gevolg hebben. Helaas gebeurt dat elk jaar nog zo’n 10 tot 15 keer in Nederland. Reden om meer te vertellen over het ontstaan van CO, én belangrijker nog, het voorkomen van CO-vergiftiging.” Lieuwe de Witte is Lector Brandveiligheidskunde bij het Nederlands Instituut Publieke Veiligheid. Hij was één van de sprekers tijdens het CO-kennisevent op 26 januari in Hilversum. Een initiatief van de Nederlandse Brandwondenstichting, Brandweer Nederland en NIPV en mede mogelijk gemaakt door het Ministerie van BZK.  

Hoe koolmonoxide ontstaat

“Ook als brandweer gingen we dit stookseizoen in met klamme handen”, vertelt Peter Schuurmans, Hoofd Veilig Leven en Officier van Dienst in regio Rotterdam-Rijnmond. “Door de hoge gasprijzen kozen veel mensen namelijk voor alternatieve manieren om hun huis te verwarmen. Inmiddels kennen we helaas situaties waarin het mis ging. Bijvoorbeeld doordat mensen de barbecue aanstaken in huis of doordat ze heel veel kaarsjes brandden onder terracottapotten.” Lieuwe de Witte legt uit: “Bij optimale verbranding is de vlam mooi blauw van kleur. Is de vlam oranje, dan zie je vaak ook al dat er zichtbare rook vrij komt. Roetdeeltjes in de rook zie je en ruik je, maar de aanwezigheid van koolmonoxide niet. In de praktijk is een cv-ketel, houtkachel of haard het vaakst de bron van koolmonoxidevergiftiging. Dat kan komen door onvoldoende verse lucht, vervuiling, een verkeerd afgestelde cv-installatie en/of een lek in een rookafvoerkanaal. Het kan ook misgaan bij het verbranden van bijvoorbeeld nat hout of door onvolledige verbranding in een combiketel, geiser, boiler, gasfornuis of aggregaat.”

Peter Schuurmans, foto Megin Zondervan

Ventileer, Controleer, Alarmeer

Lieuwe de Witte toont video’s van het rookverspreidingsonderzoek van het NIPV. De video’s laten de verspreiding van zichtbare rook met roetdeeltjes zien in de ruimte, door deuren en wanden heen naar andere ruimtes. De zichtbare rook in de video’s bevat naast veel roetdeeltjes, hoge concentraties koolmonoxide en geven een goed beeld van de verspreiding van onzichtbare koolmonoxide in situaties zonder zichtbare rook. Koolmonoxide (CO) is ongeveer even zwaar als lucht. In het verwarmingstoestel zijn de verbrandingsgassen warmer dan de omgevingslucht, daardoor stijgt CO op naar boven in de ruimte (lagere dichtheid dan omgevingslucht). Verder verwijderd van het toestel koelen de verbrandingsgassen af en zakt ook de CO weer naar beneden. Het gas dringt vrijwel overal doorheen.

De concentratie CO in combinatie met de blootstellingsduur zijn bepalend voor het effect op personen. Een hoge concentratie CO in de ruimte kan al bij een korte blootstellingduur gevaarlijk zijn.” Peter Schuurmans knikt bevestigend. “Daarom hameren we ook altijd zo op het belang van ventilatie. Zorg 24/7 dat er een raampje op een kier staat of dat een luchtrooster open is. Frisse lucht is van levensbelang.” Hij vertelt over een appartementencomplex waarin onlangs 60 woningen ontruimd moesten worden vanwege een gevaarlijk hoge concentratie CO. Drie volwassenen en een baby werden opgenomen in het ziekenhuis. Gelukkig liep dit goed af, en mochten zij na een paar dagen terug naar huis.”

Lieuwe de Witte

CO-vrij gecertificeerd

Vanaf 1 april 2023 mogen alleen gecertificeerde installatiebedrijven werken aan gasverbrandingsinstallaties. Je herkent een gecertificeerd installatiebedrijf aan het CO-vrij logo. “Goede ontwikkeling, want daarmee pak je een van de meest veroorzakende bronnen aan”, vinden de sprekers. “Maar we weten door onderzoek en uit de praktijk dat er dan ook nog veel bronnen overblijven die CO-vergiftiging kunnen veroorzaken. Dus; zorg altijd voor voldoende ventilatie en hang een CO-melder op. Die waarschuwt je als de concentratie CO in de ruimte te hoog is, zodat je op tijd kunt vluchten.”