Brandweer oefent in Spanje met ‘goed’ vuur in natuur

In landen die vaker met natuurbranden te maken hebben wordt onderscheid gemaakt tussen ‘goed’ en ‘slecht’ vuur. Het goede vuur leidt tot een afname van brandbaar materiaal en geeft een nieuwe impuls aan de vegetatie in een gebied. Slecht vuur is een natuurbrand die grote schade aanricht aan vegetatie, bebouwing en helaas soms ook slachtoffers eist. Afgelopen week gingen diverse collega’s naar Spanje om daar meer te leren over het goede vuur in het kader van natuurbrandbeheersing.

‘Het toepassen van vuur in de natuur door de brandweer of natuurbeheerder vraagt uitgebreide kennis van natuurbrandgedrag en de mogelijkheden en risico’s die het biedt. In een week tijd zijn wij meegenomen in de werkwijze van de Spaanse collega’s. Hoe houd je de intensiteit van de brand op een niveau dat je doelstellingen worden bereikt? Welke verschillende technieken en tactieken kun je toepassen? Hoe zorg je er voor dat kwetsbare vegetatie in het gebied beschermd blijft en de brand niet de boomkronen in gaat?’, vertelt Jelmer Dam, landelijk coördinator Natuurbrandbeheersing.

De kennis die we die dagen hebben opgedaan in Spanje is niet te onderwijzen in een leslokaal

Internationaal

Collega’s van Staatsbosbeheer, het Instituut Fysieke Veiligheid (IFV), de Handcrew Overijssel en Brandweer Nederland gingen naar Spanje om daar te leren over nuttige toepassingen van vuur in de natuur. Naast de Nederlandse afvaardiging waren er ook collega’s uit Duitsland, Noord-Ierland, Italië en de USA. Wally Paridaans, Landelijk adviseur natuurbranden en HOvD in de regio Brabant-Zuidoost: ‘De kennis die we die dagen hebben opgedaan in Spanje is niet te onderwijzen in een leslokaal. Dergelijke praktijkopleidingen zijn een essentieel onderdeel van onze doorontwikkeling.’ Jelmer vervolgt: ‘We kwamen er niet alleen om zelf te leren. We zijn daar meteen aan de slag gegaan met de ontwikkeling van een programma om de kennis uit het buitenland te benutten voor de Nederlandse omstandigheden. We willen de specialisten in Nederland verdere verdieping van natuurbrandgedrag en kennis over het gebruik van vuur in de verschillende omstandigheden aanreiken. Zo bereiden wij ons voor op de intensere branden die we verwachten als gevolg van de klimaatverandering. Ook willen we deze informatie overbrengen naar gebiedsbeheerders, zodat de kennis niet alleen bij de brandweer ligt. Natuurbrandbeheersing is natuurlijk afhankelijk van goede samenwerking, en daar kunnen we op deze manier vóór een groot incident al de bruggen slaan.’

Water en vuur

‘In Nederland zijn we gewend om vuur met name te bestrijden met water’, vervolgt Jelmer. ‘Als je een natuurbrand niet in het eerste half uur weet te beperken, dan ontwikkelt het zich heel snel tot een zeer grote brand waar we niet meer voldoende water en capaciteit hebben om het in korte tijd te bestrijden. We weten inmiddels dat we ook met vuur een natuurbrand kunnen aanpakken. Edwin Kok, onderzoeker bij het IFV vult aan: ’In Spanje konden we in de praktijk ervaren wat er gebeurt wanneer er verschillende technieken worden toegepast om een brand aan te steken. We zagen het verschil tussen gebieden waar een beheerbrand was toegepast en gebieden die te maken hadden gehad met een verwoestende natuurbrand. Opvallend was dat vegetatiesoorten die in Nederland niet of nauwelijks branden, in Spanje toch leiden tot een brand met een hoge intensiteit. Vanwege de klimaatverandering is het niet ondenkbaar dat over enige tijd ook hier de vegetatie veel vatbaarder wordt voor brand. Met de grote hoeveelheid brandstof die in het bos aanwezig is, leidt dat dan ongetwijfeld tot grote uitdagingen in de bestrijding.’

Toepassing van ‘goed’ vuur

Grofweg zijn er twee opties om ‘goed’ vuur toe te passen.

1. Een beheerbrand: bij een beheerbrand wordt buiten het natuurbrandseizoen een gebied gecontroleerd afgebrand, waarbij met name de snelle verspreiders van een natuurbrand (zoals grassen en struiken) worden weggehaald. Hierdoor is er minder brandstof beschikbaar wanneer er in het betreffende gebied alsnog een natuurbrand ontstaat. De brand neemt op de stukken waar een beheerbrand is toegepast af in intensiteit en de brandweer heeft meer mogelijkheden om de brand succesvol te bestrijden.
2. Het toepassen van tegenbranden (tactical fire): het tegenbranden wordt toegepast bij grote of moeilijk te bestrijden natuurbranden. Ruim voor het vuurfront steekt de brandweer zelf gecontroleerd een stuk natuurgebied aan, waardoor een natuurbrand op een gegeven moment een al verbrand stuk gebied tegenkomt en dooft.

En nu?

Jelmer licht toe: ‘Het toepassen van ‘goed’ vuur in de natuur is in Nederland nog geen algemeen gebruik. De regels om beheerbranden uit te voeren zijn streng en het is alleen mogelijk om kleine oppervlakten te branden. Op lokale schaal zijn er al heel goede initiatieven, waarbij de brandweer en natuurbeheerder vaak samen optrekken om in risicovolle gebieden op strategische plaatsen een beheerbrand toe te passen. Met de collega’s die nu in Spanje zijn geweest hebben we enorm veel geleerd over brandgedrag, technieken en tactieken. Bovendien hebben we deze week ook hele goede contacten op kunnen bouwen met de buitenlandse collega’s, zodat we in de toekomst nog vaker samen kunnen werken.’ Edwin: ‘De collega’s uit Spanje waren bijvoorbeeld erg onder de indruk van de vele informatie die wij hebben over de natuurbrandrisico’s in de Nederlandse natuur, zoals de Risico Index Natuurbrand en de landelijke vegetatiekaart. Sinds enige tijd nemen we deel aan een aantal internationale netwerken op het gebied van natuurbrandanalyses.’
Zo zetten we mooie stappen om natuurbrandbeheersing in Nederland naar een nog hoger plan te tillen’, besluit Jelmer.’

Wil je meer weten over Natuurbrandbeheersing, kijk dan op de pagina van het Specialisme Natuurbrandbeheersing.