Het versterken van risicogericht werken

Het recreatiegebouw op het vakantiepark van de Beekse Bergen had een vergunning en voldeed aan de regels. Toen er in 2021 brand ontstond, brandde het gebouw tot de grond toe af. Met als gevolg dat de continuïteit van de bedrijfsvoering en ook het imago van het bedrijf schade opliepen. De bestaande regelgeving richt zich immers op de veiligheid van personen en niet op het voorkomen van schade. Het gesprek zou dus meer moeten gaan over risico’s en kansen voor de veiligheid én over de continuïteit van de bedrijfsvoering. Zo zijn er meer voorbeelden in de praktijk waar je met een meer risicogerichte aanpak de veiligheid kan vergroten en ook de bedrijfscontinuïteit kan waarborgen, zodat dit soort scenario’s in de toekomst kan worden voorkomen.

Wat is risicogericht werken?

Bij risicogericht werken staan de risico’s centraal en wordt er nagedacht over de wijze waarop die risico’s beïnvloed kunnen worden. Het gaat om een integrale, proactieve aanpak, waarbij de veiligheidsregio’s oplossingsgericht meedenken met maatschappelijke opgaven in de leefomgeving en de risico’s die deze opgaven beïnvloeden. Daarbij wordt gebruik gemaakt van kaders in de bestaande regelgeving, maar ook van andere werkwijzen, zoals gedragsverandering, bewustwording en kennisdeling. Bij een stapeling van risico’s of bij nieuwe ontwikkelingen (bijvoorbeeld rond de energietransitie) ontbreekt het soms aan duidelijke regelgeving. Op zo’n moment vraagt het van veiligheidsregio’s dat zij vanuit hun deskundigheid kunnen meedenken, zodat de veiligheid en continuïteit toch geborgd kan worden bij diverse activiteiten en opgaven in de fysieke leefomgeving.

Ontwikkelopgave – landelijk programma

In 2015 is de visie risicogerichtheid ‘Samen zorgen voor echte coproductie’ vastgesteld en sindsdien werken veiligheidsregio’s aan de verdere doorontwikkeling van dit gedachtegoed. Van veiligheidsregio’s vraagt het een veranderproces om deze (relatief) nieuwe manier van werken eigen te maken. Door de komst van de Omgevingswet is deze ontwikkeling zelfs noodzakelijk. Alleen zo kan een adequate invulling gegeven worden aan de advisering rond de inrichting van de fysieke leefomgeving (‘ja, mits’ in plaats van ‘nee, tenzij’).

De Omgevingswet vraagt van veiligheidsregio’s een risicogerichte aanpak waarbij een integrale benadering van risico’s (vanuit verschillende vakgebieden) voorop staat. Het vraagt breder kijken naar complexe veiligheidsrisico’s en creatief meedenken met oplossingen voor veiligheid omdat de wet- en regelgeving soms de beoogde doelen voor veiligheid niet kan afdekken.
Zie ook de pagina Omgevingswet.

In alle regio’s is deze ontwikkeling in meer of mindere mate zichtbaar. Het Programma Risicogerichtheid is erop gericht dit veranderproces binnen regio’s te ondersteunen door kennisuitwisseling over dit onderwerp en het ontwikkelen van enkele concrete producten.
Zie meer over het Programma Risicogerichtheid.

Over risicogericht werken – doorontwikkeling gedachtegoed en methode

Risicogericht werken heeft als doel het bewustzijn over veiligheid te vergroten. Op basis daarvan worden onderbouwde keuzes gemaakt over hoe om te gaan met veiligheidsrisico’s. Waar regelgeving van toepassing is, wordt deze toegepast, maar soms zijn andere beïnvloedingsmogelijkheden effectiever om het veilig te maken. Door bewustzijn te creëren kan men betere keuzes maken in de inrichting van een gebied of object of men kan ervoor kiezen een risico weloverwogen te accepteren. Om dit gesprek goed te voeren, is het noodzakelijk om in een zo vroeg mogelijk stadium met de initiatiefnemer en betrokken partners aan tafel te zitten en het goede gesprek aan te gaan. Op verzoek van de veiligheidsregio’s is een model ontwikkeld dat kan helpen bij dit gesprek. Het biedt een gedeeld denkkader en concrete processtappen voor het handelen.

Artikelen

Risicogericht werken zichtbaar in de praktijk (PDF)

Model Risicogericht werken

Het model Risicogericht werken biedt een gedeeld denkkader en concrete processtappen.

Download het model (PDF)

De zes sporen van beïnvloeding

Een belangrijk inzicht in de afgelopen jaren rond het risicogerichte werken is dat er voor het beïnvloeden van risico’s veel meer mogelijk is, dan alleen de inspanningen binnen het ‘spoor’ van Vergunningverlening, Toezicht en Handhaving (VTH). Er zijn meerde manieren om risico’s te beïnvloeden en sommigen zijn daarmee meer succesvol dan anderen om veiligheidswinst te behalen. Dit wordt het model van de Zes sporen van Beïnvloeding genoemd. Dit model is ontwikkeld door de Veiligheidsregio Midden- en West Brabant. Omdat deze zes sporen een belangrijk onderdeel vormen van het risicogerichte werken, worden deze hierna verder toegelicht.

1. Beïnvloeding van wet- en regelgeving

Het eerste spoor richt zich op het beïnvloeden van wet- en regelgeving op gemeentelijk, regionaal, provinciaal en landelijk niveau. Denk aan de totstandkoming van de Omgevingswet en ook de onderliggende besluiten. Het kan ook zijn dat regio’s beleid (mede) ontwikkelen, dan wel laten aanpassen (bijvoorbeeld beleidsontwikkeling en regelgeving rond de energietransitie, klimaatadaptatie, circulaire economie, verdicht wonen, zelfredzaamheid, evenementen). Dat betekent dat veiligheidsregio’s vertegenwoordigd zijn binnen de diverse netwerken van beleidsmakers en juristen op die verschillende niveaus. Vaak werken regio’s hierbij onderling samen in netwerken, bijvoorbeeld via Brandweer Nederland of het Veiligheidsberaad.
2. Inrichten omgeving

Het tweede spoor gaat over de inrichting van de (fysieke) leefomgeving, zoals hiervoor eerder toegelicht. De veiligheidsregio kan gemeenten, provincies en (soms) het Rijk adviseren bij het ontwerp en het gebruik van onze leefomgeving. Bij gemeenten participeren zij bijvoorbeeld in gemeentelijke besluitvormingsprocessen rond een omgevingsvisie of omgevingsplan, of bij andere ruimtelijke plannen en ontwikkelingen.
3. Vergunningverlening, toezicht en handhaving (VTH)

Een ander spoor, is het spoor van VTH. Het gaat dan om adviseren bij vergunningen en het uitvoeren van controles of inspecties bij het toezicht. In sommige gevallen (bedrijfsbrandweren) heeft de veiligheidsregio ook een handhavende rol. Dit zijn de activiteiten waar veiligheidsregio’s tot nu toe de meeste inzet hebben gepleegd. De laatste jaren proberen zij, naast een ‘toets’ aan wet- en regelgeving, ook risicogericht te adviseren rond vergunningen en in het toezicht. Dat vraagt het schetsen van de risico’s en mogelijkheden om die te beïnvloeden en door (aan het einde van het traject) inzichtelijk te maken wat restrisico’s zijn en welke handelingsperspectieven voor de hulpverlening en direct betrokkenen open staan. Het gaat meer om maatwerkoplossingen vanuit de intentie van de wet en vanuit het doel achter verschillende voorschriften. Het ‘vooroverleg’ voor de vergunningsfase of de ‘omgevingstafels’ bieden hiertoe een uitgelezen mogelijkheid om nog invloed uit te oefenen op het initiatief (plan of activiteit). Juist daar is nog ruimte voor deze dialoog en is er nog ruimte en tijd om het plan aan te passen.
4. Kennisdeling en gedragsverandering bij initiatiefnemers

Een ander spoor is het inzetten op gedragsverandering bij burgers en bedrijven, die initiatieven ontplooien in de fysieke leefomgeving. Door als veiligheidsregio onze kennis te delen over risico’s van branden, rampen en crises en de mogelijkheden én onmogelijkheden van de hulpdiensten, kunnen we gedrag beïnvloeden. Het gaat erom met initiatiefnemers proactief in gesprek te gaan en risico’s bespreekbaar te maken. Een goede verantwoordelijkheidsverdeling, risicoperceptie en risico-acceptatie zijn belangrijke aandachtsvelden in die dialoog.
5. Kennisdeling met- en handelingsperspectief voor incidentbestrijders

Een ander spoor om risico’s te verkleinen is door de mogelijke effecten van potentiële incidenten te verkleinen. Door veilig en effectief optreden van de incidentbestrijders (brandweer, politie, ambulancedienst, crisisorganisatie) kunnen de effecten zo klein mogelijk worden gehouden. Adviseurs delen daarom kennis van de risico’s, de getroffen maatregelen en de restrisico’s, die daaruit voortkomen met collega’s in de hulpverlening.
6. Communicatie over de restrisico’s en handelingsperspectief

Ook kunnen we inzetten op communicatie. Het gaat er dan over de (rest)risico’s en om burgers en bedrijven een passend handelingsperspectief te bieden. De kans op letsel en/of slachtoffers neemt hierdoor verder af. Ook voorlichting, bijvoorbeeld in het kader van brandveilig leven, past in dit spoor en draagt bij aan het beïnvloeden van de risico’s.

Risico-inventarisatie en analyse

Risicogericht werken begint met het in beeld brengen en focus leggen op de risico’s, die ertoe doen. Maar welke risico’s zijn dat? Hoe brengen veiligheidsregio’s deze in kaart? Hiervoor is in 2009 de methodiek voor het opstellen van het Regionaal Risicoprofiel (RRP) ontwikkeld. Deze methodiek is echter verouderd en voldoet niet meer aan de wensen van de veiligheidsregio’s.
Bij de regio’s is behoefte om op drie verschillende niveaus in risico’s in beeld te brengen; zie onderstaande figuur. Dit vraagt een doorontwikkeling van de methodiek van het RRP. Deze doorontwikkeling wordt in samenwerking met de veiligheidsregio’s en het Analistennetwerk Veiligheid verder vormgegeven.

Landelijk Programma Risicogerichtheid

Doel van het programma

Het programma is erop gericht dit het gedachtegoed van risicogerichtheid en het bijbehorende veranderproces binnen de veiligheidsregio’s te ondersteunen. In alle regio’s is deze ontwikkeling in meer of mindere mate zichtbaar en het programma ondersteunt de kennisuitwisseling over dit onderwerp. Het programma realiseert vanuit haar projecten ook enkele concrete producten. Het gaat dan om methodiek en methoden, informatievoorziening en ook over het veranderproces en de competentieontwikkeling van adviseurs.

Beoogd doel van het programma is dat de risicogerichte werkwijze gemeengoed is geworden, in combinatie met de regelgerichte werkwijze van de veiligheidsregio’s.

Resultaten programma

Het programmateam werkt voor adviseurs risicobeheersing en crisisbeheersing en hun managers (afdelingshoofden). Het programma levert daarbij de producten op:

Beschrijving van de methodiek en analysemodellen per werkveld, die adviseurs kunnen gebruiken bij hun advieswerk Zie de methodiek.
Nieuwe methodiek voor risico- inventarisatie en analyse (RRP)
Handreiking voor risicogericht samenwerken met omgevingsdiensten en gemeenten
Praktische handvatten voor het veranderproces in de organisatie
Intervisie voor senior adviseurs
Een zoekmachine, waarmee de benodigde kennisdocumenten, data en scenario’s gemakkelijk gevonden kunnen worden in diverse websites en portalen

Rond het programma is tevens een netwerk ingericht van geïnteresseerden uit de veiligheidsregio’s. Zij fungeren als klankbord en komen meerdere malen per jaar (digitaal) bijeen om kennis en ervaringen uit te wisselen. Ook wordt jaarlijks een landelijk congres georganiseerd.

11-06-2024

Risicogericht samenwerken binnen de veiligheidsregio's

Locatie Wageningen

Bekijk Congres

Risicogericht samenwerken en omgaan met belangen

03 juli 2023

Nieuwsbrief

Periodiek houden we het netwerk van geïnteresseerden op de hoogte van onze werkzaamheden via een nieuwsbrief.
Hier kun je al onze nieuwsbrieven teruglezen. Wil je de nieuwsbrief ook ontvangen? Stuur dan een bericht naar de programmamanager.

Nieuwsbrieven

Documenten

Wil je meer weten? Neem contact op met de programmamanager.

Meer weten?

Renee Linck

Programmanager

contact@reneelinck.nl